دکتر محمدجواد ظریف در تاریخ 17 دی ماه سال 1338، در یــک خــانواده مــذهبی ســنتی و نسبتاً ثروتمند در تهران متولد شد. پدر وی از تاجران امور نساجی بود. وی تحصـیلات ابتـدایی و متوسـطه خـود را از سال 1345 تا 1355 در دبسـتان و دبیرسـتان علـوی تهران گذراند ولی پیش از پایـان تحصـیلات دبیرسـتانی و بـه دلیـل شـرایط سیاسـی و امنیتـی در سال 1355 با ویزای دانشجویی بـرای ادامـه تحصــیل به ایالات‌متحده عزیمــت کــرد و از سال 1355 تا 1356 در کالج مقدماتی درو در ایالت سانفرانسیسکو در حال تحصیل بود.

در خــلال دوران دانشجویی، ظریف از فعــالان و مسؤولین انجمن اسـلامی دانشـجویان در امریکـا و کانـادا، دبیر تبلیغات از سال 1360 تا 1361، رابط شورا از سال 1362 تا 1364 و دبیر تشکیلات انجمن اسلامی دانشجویاناز سال 1364 تا 1365 بود.

راهیابی به وزارت امورخارجه

زمانی که ظریف آزمون‌های جامع دکترایش را در سال 1364 در دنور گذراند، اداره مهاجرت ایالات‌متحده، ویزای او را باطل کرد. پس از این اتفاق وی به نیویورک رفته و در نمایندگی ایران مشغول به کار شد. وی طی سه سال بعد و از راه دور، تحصیلاتش را تکمیل کرد. در طول این مدت ظریف توانایی‌های خود را برای دولت ایران ثابت کرد و این‌چنین با حضور او در وزارت خارجه موافقت شد.

دیپلماتی که سربازی‏اش را در سازمان ملل گذارند

محمد جواد ظریف که پیش از دوران دانشگاه برای ادامه تحصیل به امریكا سفر كرده بود از 22 سالگی و در سال 1982 به نمایندگی ایران در سازمان ملل رفت و سربازی اش را به عنوان كارمند محلی دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل گذراند.

وی در سال 1988 همزمان با دریافت مدرك دكترای حقوق بین‌الملل به تهران فراخوانده شد و با کناره‌گیری محمدجواد لاریجانی از معاونت بین‌الملل وزارت امور خارجه، مشاور وزیر در امور بین‌الملل شد و یك سال بعد به نیویورك بازگشت تا معاون نمایندگی ایران در سازمان ملل شود. او در آخرین دور وزارت علی‌اکبر ولایتی به معاونت بین‌الملل وزارت امور خارجه رفت و 10 سال این معاونت را بر عهده داشت. او سپس دوباره به نیویورك بازگشت و این بار ظریف نماینده و سفیر ایران در سازمان ملل بود.

بازگشت به ایران

ظریف تا مدتی پس از انتخاب محمود احمدی‌نژاد به عنوان رییس‌جمهور نیز در سمت نمایندگی ایران در سازمان ملل باقی بود. وی پس از عزل از این سمت به تهران بازگشت. وی در مردادماه سال 86 از سوی منوچهر متکی، وزیر امور خارجه وقت، به سمت دستيار ارشد وزیر منصوب شد و تا زمان معرفی به عنوان وزیر خارجه در دانشکده روابط بین‌الملل وزارت خارجه مشغول کار بوده است؛ اما مهم‌ترین فعالیت محمدجواد ظریف که او را به دکتر حسن روحانی نزدیک می‌کند نقشی است که در مذاکرات هسته‌ای سال‌های 82 تا 84 ایفا کرد. ظریف در این مدت عملاً در کنار سیروس ناصری، ریاست تیم مذاکره کننده را بر عهده داشت. او از نظر سیاسی گرایش به حزب خاصی ندارد و مستقل است.

ظریف درباره دیپلمات شدنش چنین می‌گوید: من هم به صورت کاملاً اتفاقی و هم به دلیل تصمیم اداره مهاجرت، دیپلمات شدم. پس از گذشت پنج سال از گفته محمدجواد ظریف که دیگر قصد انجام کارهای دیپلماتیک را ندارد، در روز 13 مرداد 1392، دکتر روحانی، وی را به عنوان وزیر امور خارجه برای گرفتن رأی اعتماد به مجلس معرفی کرد. ظریف دارای 2 فرزند است که هر دو متأهل بوده و در ایران به کار مشغولند.

دشمن قابل احترام!
محمدجواد ظریف، از مشهورترین دیپلمات‌های برجسته ایران به شمار می‌آید که سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد از 14 مرداد سال 1381 تا 5 تیر سال 1386 بود. وی دارای لیسانس و فوق‌لیسانس روابط بین‌الملل از دانشگاه ایالتی سان‌فرانسیسکو و دکترای حقوق و روابط بین‌الملل از دانشگاه دنور است. وی از سال‌های 1386 تا 1389 دستیار ارشد وزیر وقت وزارت امور خارجه و در سال 1390 معاون بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی بوده است.
به نظر می‌رسد رساترین و بهترین تعبیر درباره محمدجواد ظریف، تعبیری است که هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی سابق ایالات‌متحده آمریکا درباره وی داشته است. کیسینجر یک جلد از کتابی که چندی پیش نوشته است را به ظریف هدیه داده و در صفحه نخست آن نوشته است: تقدیم به دشمن قابل احترام، ظریف.
  • سوابق مدیریتی و اجرایی:

مشاور سرکنسولگری در سانفرانسیسکو از سال 1357 تا 1359

مشاور سیاسی، رایزن، کاردار نمایندگی در سازمان ملل – نیویورک از سال 1361 تا 1367

مشاور وزیر امور خارجه از سال 1367 تا 1368

سفیر و معاون نماینده دایم نمایندگی در سازمان ملل – نیویورک از سال 1368 تا 1371

معاون حقوقی و بین المللی وزارت امورخارجه از سال 1371 تا 1381

سفیر و نماینده دائم نمایندگی در سازمان ملل – نیویورک از سال 1381 تا 1386

دستیار ارشد وزیر وزارت امور خارجه از سال 1386 تا 1389

معاون بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1390

رییس کمیته حقوقی مجمع عمومی 47 ملل متحد – نیویورک از سال1371 تا 1372

رییس کمیته نگارش اجلاس آسیایی حقوق بشر – بانکوک در سال 1372

رییس اجلاس افتتاحیه کنگره حقوق بین الملل ملل متحد – نیویورک در سال 1373

رییس کمیته حقوقی مشورتی آسیایی – افریقایی از سال 1376 تا 1377

رییس کمیته سیاسی هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی تهران در سال 1376

رییس کارشناسان ارشد هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی تهران 1376

سخنگو هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی تهران 1376

رییس کمیته کارشناسان اعتمادسازی – تهران 1377

عضو گروه شخصیت های برجسته زمامداری جهانی از سال 1377 تا 1381

رییس کمیته سیاسی دوازدهمین اجلاس سران عدم تعهد – دوربان 1377

رییس سمپوزیوم اسلامی گفتگوی تمدن ها – تهران 1378

رییس کمیته متخصصین گفتگوی تمدن ها – جده 1379

رییس کمیسیون خلع سلاح ملل متحد – نیویورک 1379

عضو گروه شخصیت های برجسته گفتگوی تمدن ها از سال 1379 تا 1382

رییس کنفرانس آسیایی نژادپرستی و تبعیض نژادی 1379

معاون مجمع عمومی سازمان ملل متحد از سال 1382 تا 1384

رییس کمیسیون فرهنگی یونسکو از سال 1386 تا 1388

  • سوابق آموزشی:
عضو هیأت علمی گروه حقوق عمومی و تدریس در دوره دکتری و کارشناسی ارشد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران از سال 76 تا 82 و از سال 86 تا 89
استادیار دانشکده روابط بین‌الملل و تدریس در دوره کارشناسی ارشد از سال 71 تا 82 و از سال 86 تا 92
دیپلماسی در سازمان‌های بین‌المللی
سازمان‌های بین‌المللی و موضوعات جهانی
حل و فصل اختلافات در سازمان ملل متحد
امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی
مبانی حقوق بشر
حقوق بشر و سازمان‌های بین‌المللی
حقوق بشر و سیاست جهانی
پایان‌نامه‌های کارشناسی
سیاست‌گذاری در سازمان‌های بین‌المللی
پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد
  • آثار و تالیفات:
سازمان‌های بین‌المللی، نشر میزان، 1389
دیپلماسی چندجانبه: نظریه و عملکرد سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، دانشکده روابط بین‌الملل، 1387 و 1389 (سه جلد) کتاب برگزیده سال 89
روندهای جدید بین‌المللی، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 1384 و 1386.
ضرورت‌های چندجانبه گرایی در دنیای جهانی شده، همشهری دیپلماتیک، نیمه اول اسفند 1382، (مترجم وحید رضا نعیمی)
“Tackling the Iran-US Crisis: Need for a Paradigm Shift” Journal of International Affairs, Columbia University, Summer 2007.
“How Not to Inflame Iraq,” New York Times, February 8, 2007. Reprinted in International Herald Tribune.
“The Case for Iran: Alarmist Assessments of Iran’s nuclear program lack a key component: evidence,” Los Angeles Times, December 30, 2006.
“A Stronger Prescription for Security: Dialogue,” Global Agenda, (New York: United Nations Association of USA, 2005).
“Iran: US Nuclear Fears are overblown,” LA Times, Nov 5, 2004.
“Iran’s Vision of Rebuilding Iraq,” International Herald Tribune, May 12, 2003.
“A Neighbor’s Vision of New Iraq,” New York Time, May 10, 2003.
“Indispensable Power: Hegemonic Tendencies in a Globalized World,” Harvard International Review, Winter 2003.
“Reflections on Terrorism, Dialogue and Global Ethics,” Seton Hall Journal of Diplomacy and International Relations, Winter 2002.
“Missile Proliferation and Missile Defense” A disarmament Agenda for the Twenty-First Century, (New York: United Nations, 2002).
“Preserving the Best of All Civilizations,” South Letter, Volume 3&4, 2001.
Crossing the Divide: Dialogue among Civilization, (South Orange, NJ, USA: Seton Hall University, 2001)
“Article XI: Hopes and Challenges” OPCW Synthesis, Spring 2001.
“Preface” Reimagining the Future, Towards Democratic Governance, (Bundoora, Australia: La Trobe University, 2000)
“Islam and Universal Declaration of Human Rights,” Enriching the Universal Declaration of Human Rights, (Geneva: Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, 1999)
“نقش سازمان‌های بین‌المللی در بوسنی و هرزگوین”، بوسنی و هرزگوین : چشم‌انداز آینده ، (تهران : دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی ، 1377)
“عدالت سیاسی در جهان امروز” ، عدالت در روابط بین‌الملل و بین ادیان از دیدگاه اندیشمندان مسلمان و مسیحی ، (تهران : انتشارات بین‌المللی هدی ، 1377.)
“Continuity and Change in Iran’s Post-Election Foreign Policy”, Foreign Policy Forum, Volumes III and IV, 1998.
“Extra-Territorial Sanctions in International Law”, Report of the Seminar on the Extra-Territorial Application of National Legislation, (New Delhi: The Secretariat of AALCC, 1998.)
«ضرورت اصلاحات در سازمان کنفرانس اسلامی»، مجله سیاست خارجی، سال یازدهم، شماره سوم، پاییز 76.
«تحریم‌های یک جانبه آمریکا علیه ایران»، مجله سیاست خارجی، سال یازدهم، شماره اول، بهار 76.
“U.S. Unilateral Sanctions against Iran, «Iranian Journal of International Affairs, Volume IX, No. 1, 1997.
“Impermissibility of the Use or Threat of Use of Nuclear Weapons”, Iranian Journal of International Affairs, Volume VIII, No. 1, 1996.
«ممنوعیت تهدید و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای»، فصلنامه مطالعات سازمان ملل متحد، سال اول، شماره یک، بهار 1375.
“The Principles of International Law: Theoretical and Practical Aspects of their Promotion and Implementation” International Law as a Language for International Relations, (The Hague: Kluwer Law International, 1996.)
“Security and Insecurity in the Persian Gulf”, Iranian Journal of International Affairs, Volume VIII, No. 2, 1996.
“Security Considerations in the Middle East, An Iranian Approach” Arms and Technology Transfers: Security and Economic Considerations Among Importing and Exporting States, (Geneva: UNIDIR, 1995.)
“Political Islam”, Iranian Journal of International Affairs, Volume VII, No. 3, 1995.
“Legal Problems of the Arms Embargo against the Republic of Bosnia-Herzegovina” Iranian Journal of International Affairs, Volume VII, No.2, 1995.
“Anticipatory and Preventive Self-Defense in International Law” Iranian Journal of International Affairs, Volume I, No.1, 1989.
Self-Defense in International Law and Policy, (University of Denver, 1988.)